كدو گياهي است يكساله و خزنده كه برگهاي آن بشكل قلب و پهن و پوشيده از كرك ريز مي باشد . گلهاي زرد رنگ است و گل نر و گل ماده آن روي يك پايه قرار درد . ريشه آن بايرك و بلند ، كمي شيرين و خوردن جوشانده آن مستي آور است .
خانواده كدو
اعضاي اين خانواده داراي ساقه بلند و رونده بوده و شامل كدو مسمايي و كدو حلوايي است. انواع تابستاني داراي ميوه نارس با پوست نرم بوده ، اما انواع زمستاني داراي ميوه رسيده با پوسته سفت مي باشد . سبزيهاي اين خانواده حاوي آلفا و بتا كاروتن است كه باعث رنگ آن مي شوند . همچنين ويتامين هاي C و E در آنها وجود دارد.
كدو حلوايي:
رنگدانه اي به نام ليكوپن در اين نوع كدو وجود دارد . دانه هاي آن منبع غني از آهن ، روي و سلنيوم است كه سلنيوم براي باروري مردان ضروري است .
این کدو اولین بار در مکزیک در حدود 1400 سال قبل از میلاد مسیح کاشته شد و یکی از گیاهان جالیزی به شمار می آمد. ذرت و لوبیا در آن زمان توسط مردمان آمریکای لاتین کاشته می شد و به عنوان غذای اصلی مورد استفاده قرار می گرفت. با گذشت زمان و پیشرفت علم کشاورزی و با استفاده از ژنتیک، بذر کدو اصلاح گردید. سپس بذر اصلاح شده در تولید انبوه مورد بهره برداری قرار گرفت.
کدو یکی از محصولات جالیزی است که برای افراد خام خوار جزء منابع اصلی غذا محسوب می شود.
مردمان مایا( maya ) از کدو و تخم کدو برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می کردند؛ به خصوص در تهیه غذاهای مختلف از آن بهره می گرفتند. پس از گذشت چندین قرن برای اولین بار در سال 1492 میلادی کریستف کلمب در سفرنامه خود از کاشت کدو به صورت جالیزی گزارش نمود. سپس 27 سال بعد کاسپرد اسپینوز در سفرنامه به پاناما از کاشت کدو در آن کشور گزارش نمود و آن را هندوانه ایندوها نام برد که بسیار خوشمزه بوده و از آن در درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می کرده اند. بذر کدو توسط او به اروپا آورده شد و کاشت این گیاه جالیزی برای اولین بار در اروپا آغاز شد. بذر کدو را در اوایل خرداد ماه می کارند و سپس در شهریورماه برداشت می کنند. میانگین وزن هر کدو 8 کیلوگرم است که به طور متوسط هر کدو حاوی 150-200 گرم تخم کدو می باشد.
مواد مغذی کدو
كدو حلوایی دارای مقدار كمی كالری است ( 20 كالری انرژی در 100 گرم ) و مصرف آن در غذا برای كسانی كه وزن خود را كنترل می كنند، مناسب است.
همچنین منبع غنی پتاسیم است و برای افراد دچار فشار خون مفید می باشد، ولی برای افراد دچار ناراحتی كلیوی مناسب نمی باشد. جذب آهن و منیزیوم آن نیز خوب است.
كدو حلوایی منبع غنی بتاكاروتن است و رنگ نارنجی آن به دلیل وجود همین تركیب است. بتاكاروتن پیش ساز ویتامینA و یك آنتی اكسیدان مهم در بدن می باشد كه بدن را از حمله رادیكال های آزاد و اثر تخریبی آنها حفظ می كند.
کدو دارای فیبر غذایی نیز می باشد؛ از فیبر موجود در مواد غذایی می توان در درمان بسیاری از بیماری ها مخصوصاً افزایش وزن ( چاقی )، یبوست، افزایش چربی خون، و دیابت استفاده نمود.WHO* ( سازمان بهداشت جهانی ) توصیه می کند هر فرد در روز به 30 گرم فیبر نیاز دارد که می تواند فیبر موردنیاز خود را از حبوبات، سبزیجات، انجیر، خرمای خشک،
نان های سبوس دار و به خصوص کدو تأمین نماید.
مواد مغذی تخم کدو
از 5/2 کیلوگرم تخم کدو خشک شده می توان یک لیتر روغن استخراج نمود. از تخم کدو به روش فشردن ( پرس سرد ) روغن استخراج می شود. با استفاده از این روش کیفیت روغن یا به عبارتی خواص درمانی آن حفظ می گردد.
اسیدهای چرب اشباع نشده امگا-6 (ω6) و امگا-9 (ω9)در بدن انسان به پروستاگلاندین ها (prostaglandin) و سپس به هورمون ترمبوکزان ( thromboxan ) تبدیل می گردد. این هورمون از یک طرف باعث افزایش
کلسترول خوب (HDL) شده و از طرف دیگر از رسوب چربی در سرخرگ ها و ایجاد پلاکت جلوگیری می کند. به عبارتی می توان گفت که امگا- 6 و امگا-9 از انسداد عروق و رسوب چربی در شریان ( سکته قلبی ) جلوگیری می کنند. در ضمن تخم کدو حاوی فیبر و املاح، و سرشار از ویتامین های محلول در چربی ( ویتامین هایA,D,E ) می باشد.
هر100 میلی لیتر روغن تخم کدو حاوی 50 میلی لیتر ویتامین است.
ویتامین های E ( توکوفرول ) و A ( رتینول ) از یک طرف آنتی اکسیدان هستند که جلوی عمل رادیکال های آزاد را می گیرند و از طرف دیگر از ایجاد پلاکت یا گرفتگی رگ ها، که می تواند از رسوب چربی در شریان به وجود آید، جلوگیری می کنند. محققان علم تغذیه گزارش کرده اند، ویتامین هایA وE جزء ویتامین های پیشگیری کننده از سرطان به خصوص سرطان پروستات هستند. تخم کدو سرشار از پتاسیم، کلسیم ، فسفر ، منیزیوم ، روی و سلنیوم می باشد. هرکدام از این ترکیبات نقش اساسی در جلوگیری از بیماری های قلبی و عروقی، کاهش فشار خون بالا، بیماری های عفونی روده ای و عفونت های مثانه دارند.
تخم کدو حاوی فیتواسترول ها و سیتواسترول ها هستند. این ترکیبات از یک طرف از رسوب چربی در سرخرگ جلوگیری می کنند و از سوی دیگر خاصیت ضد سرطانی دارند.
کدوی تخم کاغذی:
کدوی تخم کاغذی Pumpkin متعلق به تیره کدوییان گیاهی است ، علفی ، یکساله ، با ساقه کرکدار و خزنده ، ریشه محکم و برگهای پنج لبی که گلهای نر و ماده آن جدا از هم بر روی گیاه قرار می گیرند. گلها به رنگ زرد و پنج لبی می باشند. گلهای ماده کوتاهتر از گلهای نر می باشند.ابتدا گلهای نر به صورت دسته ای و سپس گلهای ماده به طور جداگانه ظاهر می شوند. میوه گوشت دار ، درشت و کروی شکل و یا کم و بیش کشیده است. میوه رسیده به رنگ زرد یا سبز زرد می باشد. داخل هر میوه 400 تا 500 عدد دانه به رنگ سبز تیره یا زیتونی است. اطراف دانه ها را پوشش شفاف و ظریفی احاطه می کند. وزن هزار دانه آن 100 تا 300 گرم است.
اکولوژی:
گیاهی است روز بلند و دمای مورد نیاز برای جوانه زنی بذور 12 درجه سانتی گراد ولی دمای مطلوب برای رویش 25 تا 35 درجه است. رویش این گیاه در دمای 14 درجه سانتیگراد متوقف می شود. برگها به شدت به سرما حساس است به طوری که در دمای 1 تا 2 درجه سانتی گراد گیاه دچار سرمازدگی شده و خشک می شوند. این گیاه قادر است خشکی را تحمل کند. در صورت خشکسالیهای طولانی مدت ریشه قادر به جذب رطوبت از اعماق خاک خواهد بود. دوره رویش این گیاه بسته به رقم و شرایط اقلیمی بین 120 تا 140 روز است. کدوی تخم کاغذی برای رویش به خاک خاصی نیاز ندارد ولی خاکهای با بافت متوسط و غنی از مواد غذایی خاکهای مناسبی برای کشت می باشد. کشت در خاکهای اسیدی و مناطق سرد مناسب نیست. همچنین در زمنهایی که سطح آب زرزمینی آن بالاست نباید کشت شود. کدوی پوست کاغذی به اکر علف کشها حساس است.
مواد و عناصر مورد نیاز:
30 تا 40 تن کود حیوانی کاملاً پوسیده نقش عمده در افزایش عملکرد دانه و مواد مؤثره گیاه دارد. اگر زمین از مواد و عناصر غذایی تهی باشد در فصل پاییز به همراه کود حیوانی مقدار 120 تا 160 کیلوگرم کود اوره ، 240 تا 300 کیلوگرم کود فسفاته و 150 تا 180 کود پتاسه باید به خاک اضافه کرد.
تاریخ و فواصل کاشت:
در فصل پاییز پس از افزودن کودهای حیوانی و شیمیایی به زمین شخم عمیقی زده می شود. ابتدای بهار زمین برای کشت بذر آماده می باشد. هنگامیکه خطر سرمادگی بر طرف شد می توان اقدام به کشت نمود. چون این گیاه به سرما حساس است از این رو بهتر است با تأخیر اقدام به کشت شود. زمان مناسب برای کاشت در یزد اوایل فروردین تا نیمه اول اردیبهشت ماه می باشد. بذرها به مقدار 6 تا 9 کیلوگرم ، باید در ردیف هایی به فاصله 100 تا 150 سانتی متر کشت شود و فاصله بین دو بوته در روی ردیف 40 تا 50 سانتی متر است. بهتر است کشت به صورت جوی و پشته ای انجام شود و ضمناً بذرها به علت حساسیت گیاه به بوته میری ، در بالای پشته ها کشت می شوند. چون دانه ها افقد پوشش هستند باید با قارچکشهای مناسب ضد عفونی گردند. در هر چاله 3 تا 5 بذر قرار گیرد.
داشت و نگهداری:
پس از سبز شدن بوته های ضعیف را تنک کرده و فقط یک بوته قوی نگهداری می شود. پس از کاشت آبیاری مناسب ضروری است و دوره آبیاری تا قبل ا گلدهی 10 تا 7 روز و بعد از آن هر 6 روز یکبار در شرایط اقلیمی استان یزد می باشد. چون ساقه گیاه خزنده است و علف های هرز می توانند بر آنها غلبه کنند از این رو مبارزه با علف های هرز ضرورت دارد.
برداشت محصول:
زمان برداشت گیاه به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد. میوه ها از اواسط مرداد ماه به تدریج می رسند. با رسیدن میوه ها برگ ها و ساقه ها خشک می گردند. هنگامیکه 70 تا 75 درصد میوه ها رسیدند آنها را باید جمع آوری کرد. پس از جمع آوری میوه ها آنها را شکسته و دانه های داخل آن را خارج می کنند. سپس آنها را در دمای مناسب 30 تا 35 درجه سانتیگراد خشک می کنند. رطوبت مجاز در دانه های خشک شده 12 درصد است. دانه های خشک شده را باید در کیسه های 40 تا 50 کیلویی بسته بندی و در مکان خنک و خشک نگهداری کرد. عملکرد بذر بسته به شرایط اقلیمی و خاکی معمولاً 80 تا 150 تن میوه کدو در هر هکتار می باشد ، که از مقدار 900 تا 1500 کیلوگرم دانه بدست می آید.
كدو مسمايي :
انواع كوچك تا متوسط اين نوع كدو داراي بهترين طعم و بافت است.
نوعي از كدوي حلوايي در كانادا و آمريكا و بعضي نقاط دنيا مي رويد كه بسيار بزرگ مي شود و گاهي وزن آن مرباتا 60 كيلوگرم نيز مي رسد . در آمريكا و كانادا اين كدوها را براي شب هالوين بكار ميئبرند و با آن ر و كيك درست مي كنند .
تركيبات شيميايي:
در يكصد گرم كدو مواد زيرا را مي توان يافت :
كدو حلوائي كدو سبز
كالري 18 18
آب 91 گرم 94 گرم
پروتئين 1 گرم 1/1 گرم
چربي 0/1 گرم 0/1 گرم
نشاسته 5/4 گرم 3/6 گرم
كلسيم 21 ميلي گرم 28 ميلي گرم
فسفر 45 ميلي گرم 0 3 ميلي گرم
آهن 0/8 ميلي گرم 0/5 ميلي گرم
پتاسيم 24 ميلي گرم 2/2 ميلي گرم
ويتامين آ 1600 واحد 400 واحد
ويتامين ب 1 0/5 ميلي گرم 0/05 ميلي گرم
ويتامين ب 2 0/11 ميلي گرم 0/09 ميلي گرم
ويتامين ب3 0/6 ميلي گرم 1 ميلي گرم
ويتامين ث 9 ميلي گرم 20 ميلي گرم
در صد گرم تخم كدو مواد زير موجود است :
آب 94 گرم
پروتئين 1/1 گرم
چربي 0/1 گرم
نشاسته 3/6 گرم
كلسيم 28 ميلي گرم
فسفر 30 ميلي گرم
آهن 0/4 ميلي گرم
پتاسيم 2/2 ميلي گرم
ويتامين آ 400 واحد
ويتامين ب 1 0/05 ميلي گرم
ويتامين ب 2 0/09 ميلي گرم
ويتامين ب 3 1 ميلي گرم
ويتامين ث 22 ميلي گرم
انتخاب و نگهداري:
بهتر است انواع تميز و بدون لكه كه سنگين وزن نيز هستند انتخاب شود.
كدوي بريده نشده را بايد در محل خنك كه تهويه مناسب دارد نگهداري كرد. تكه هاي بريده شده كه دانه و پوست آن جدا نشده است ، در پوشش پلاستيكي قرار داده و در يخچال نگهداري شود.
ميزان مصرف: مصرف 100 گرم كدو حلوايي مي تواند بدن را در برابر ابتلا به سرطان محافظت كند . همچنين در محافظت چشمها در برابر آب مرواريد و افزايش بينايي نقش دارد
روش های استفاده از کدو و تخم کدو
از کدو می توان در تهیه سوپ و خورش استفاده نمود. می توان آن را به عنوان ته دیگ در ته پلو استفاده کرد. می توانید آن را چند قطعه کرده و با پوست آب پز کنید ( حفظ بهتر خواص آن ) و در صورت تمایل آن را با مقدار کمی شکر میل کنید که بسیار لذیذ است.همچنین کدو در تهیه نان های حجیم نیز استفاده می شود. در بسیاری از کشورهای اروپایی از کدو در تهیه نان استفاده می کنند.
تخم کدو را می توان در تولید نان سبوس دار مصرف کرد. در ضمن می توان از آن در تهیه شیرینی رژیمی استفاده نمود. روغن تخم کدو را می توان به عنوان روغن سالاد مصرف کرد.
بزرگ ترین کشور تولید کننده روغن تخم کدو، چین و کشورهای اروپای شرقی هستند. از نظر قیمت، روغن تخم کدو در مقایسه با روغن های گیاهی ارزان تر است.
مضرات :
همانطور كه گفته شد كدو سرد است و در خوردن كدو در مناطق حاره و گرم سير بسيار مفيد است و بدن را سالم نگاه مي درد .
كدو براي كسانيكه طبع سرد دارند و يا در مناطق سردسير زندگي مي كنند خوب نيست زيرا ايجاد نفخ وسنگيني و درد معده مي كنند .و بنابراين اشخاص اگر بخواهند كدو بخورند حتما بايد آنرا با ادويه هاي گرم مانند خردل و سير و فلفل و نعناع بخورند
شرايط اقليمى و خاکى مناسب کدو
کدوها نيز همانند ساير گياهان خانواده کدوئيان به آب وهواى گرم نياز دارند. بذر کدو در خاک‌هاى سرد جوانه نمى‌زند و بوته کدو با مختصر يخبندان از بين مى‌رود. به‌همين دليل زمان کاشت کدو پس از رفع خطر سرما و در شرايطى که درجه حرارت محيط به ۱۲-۱۵ درجه سانتى‌گراد رسيده مى‌باشد. با توجه به اينکه کدو به آب زياد نياز دارد، بنابراين بايد آن را در خاکى کشت کرد که قدرت ذخيره کردن رطوبت کافى داشته باشد. يعنى خاک‌هاى رسى و رسى‌شنى مناسب کاشت کدو مى‌باشد گونه‌هاى مختلف کدو در خاک‌هاى کمى اسيدى تا خنثى نتيجه خوبى داده‌اند.
تهيه زمين
براى تهيه زمين طبق معمول شخم پائيزه و در صورت امکان دادن کود حيوانى به‌مقدار ۲۵ تا ۳۰ تن در هکتار ضرورى است.
کدوها مخصوصاً کد مسمائى که در اينجا بيشتر مورد بحث است، به‌صورت جوى و پشته‌اى کاشته مى‌شوند. فواصل رديف‌هاى کاشت بستگى به رقم مورد کاشت دارد. در ارقامى که ساقه‌هاى طويل ايجاد مى‌کنند فاصله رديف‌ها را تا ۵/۲ متر و در ارقامى که طول ساقه‌ها زياد نيست فاصله رديف‌ها بين ۱ تا ۵/۱ متر مى‌گيرند. فواصل بوته‌ها ۷۵ تا ۱۰۰ سانتى‌متر کافى خواهد بود.
کاشت
مقدار بذر
مقدار بذر لازم در هکتار بستگى به‌تعداد بوته در واحد سطح و يا به‌عبارت ديگر بستگى به‌فواصل رديف‌ها و بوته‌ها دارد. به‌علاوه ريزى و درشتى بذر نيز در آن مؤثر است. با توجه به کليه مسائل ياد شده اختصاصاً براى کدو مسمائى حدود ۵-۷ کيلوگرم بذر در هکتار لازم است.
داشت
کوددهى
با توجه به اينکه ريشه‌هاى کدو در سطح ۱۵ تا ۲۰ سانتى‌مترى خاک گسترش مى‌يابند، بايد کود حيوانى را حداقل تا اين عمق با خاک مخلوط کرد گاهى به‌علت کمبود کود حيوانى کشاورزان مقدارى کود را در محل گوده‌هاى کاشت مى‌ريزند و يا اينکه آن را در ته گوده و زير بذرها قرار مى‌دهند. اين عمل اغلب باعث سوختن بوته‌ها خواهد شد، مخصوصاً اگر از کود مرغى و گوسفندى استفاده شود. بنابراين و با توجه به گسترش ريشه‌ها در خاک بايد کود حيوانى را در سطح مزرعه پخش و با خاک مخلوط کرد.
علاوه بر کود حيوانى کدوها به‌علت رشد بسيار زيادى که دارند مى‌توانند مقدار قابل‌توجهى کودشيميائى را جذب و به مصرف رسانند. متأسفانه براى شرايط آب و هوائى خاک‌هاى ايران آزمايشات کودى صورت نگرفته و نمى‌توان نسبت به مقدار دقيق کود شيميائى لازم براى کدوها اظهار نظر کرد. ولى با توجه به تجربيات و منابع خارجى موجود مصرف مقدار ۱۰۰-۷۵ کيلوگرم ازت خالص، ۱۰۰-۱۵۰ کيلوگرم اسيدفسفريک خالص و ۵۰-۱۰۰ گرم پتاس خالص در هکتار توصيه مى‌شود. ضمناً با در نظر گرفتن رقم مورد کاشت و شرايط رشد و نمو گياه مى‌توان مقدراى در حدود ۱۰۰ کيلوگرم ازت خالص به‌صورت سرک نيز به‌کار برد.
برداشت
برداشت کدو مسمائى در مرحله نارس و قبل از اينکه پوست ميوه سفت شود صورت مى‌گيرد. مصرف‌کننده امروزى کدوهاى قلمى و نازک را بر کدوهاى کمى کلفت‌تر ترجيح مى‌دهد، بنابراين بايد ميوه‌ها را در مرحله‌اى که نسبتاً کوچک هستند برداشت کرد. ضمناً در موقع برداشت بهتر است از يک چاقوى تيز استفاده شود، زيردم ميوه محکم به بوته چسبيده است و اغلب در موقع برداشت قسمتى از بوته کنده مى‌شود زمان برداشت کدو تنبل و کدو حلوائى موقعى است که ميوه تا به حداکثر کيفيت خود رسيده باشند. معمولاً ميوه‌هاى اين دو نوع کدو را در اواخر فصل و قبل از رسيدن سرما و يخبندان برداشت مى‌کند.
كدو حلوايي يكي از نيروگاه‌هاي توليد ريزمغذي‌هاي حيات بخش در طبيعت است كه با بيش از يكصد ماده مغذي و شفابخش بسته بندي شده و در عين حال براي حفظ زيبايي نيز بسيار مفيد است.
به گزارش ايسنا، اگر مثل اكثر زنان در سال خيلي به ندرت به ياد اين محصول جاليزي مي‌افتيد بايد بدانيد كه سرشار از خواص آنتي اكسيداني است كه سلامت بدن را تقويت مي‌كند، در حفاظت از پوست موثر است و خاصيت بيماري زدايي نيز دارد.
سايت اينترنتي «وي دام» با انتشار مقاله‌اي تخصصي در اين زمينه گزارش داد: متخصصان پوست تاكيد مي‌كنند كه كدو حلوايي در زمينه مراقبت از پوست قدرتمند و بي‌نظير است.
اين گياه خوراكي حاوي اكسيد‌هاي قدرتمند آنتي هيدروكسي است كه يك اسيد طبيعي در ميوه است و سلول‌هاي مرده پوست را برطرف كرده و پوست را درخشان مي‌كند. همچنين حاوي ويتامين A است كه به توليد سلول‌هاي پوستي جديد و نرم‌تر و جوان‌تر شدن اين بافت كمك مي‌كند.
كدو حوايي با داشتن غني‌ترين ريزمغذي‌ها، مجهز به سلاح‌هايي موثر براي مقابله با بيماري‌ها است.
دكتر ويليام كلوور ـ متخصص انستيتو ملي سرطان آمريكاـ در اين باره مي‌گويد: كدو حلوايي به دليل داشتن مقادير بالاي كاروتنوئيد30 درصد از بروز تمام انواع سرطان‌ها پيشگيري مي‌كند.
علاوه بر اين كدو حلوايي به دليل دارا بودن مقادير بالاي بتاكاروتن كه در ميوه‌ها و سبزيهاي نارنجي رنگ مثل هويج و كدو به وفور يافت مي‌شود، از پوست در برابر تشعشعات ماوراء بنفش محافظت مي‌كند و مصرف عصاره آن به طور روزانه حتي تاثير محافظتي كرم ضد آفتاب را افزايش مي‌دهد.
به علاوه عصاره كدو حلوايي لايه محافظتي روي پوست در برابر فاكتورهاي محيط زيستي ديگر مثل آلودگي هوا، استرس و دود سيگار ايجاد مي‌كند.
بر اساس اين گزارش، تخمه‌هاي كدو حلوايي به دليل اين كه منابع سرشار از عنصر روي و اسيدهاي چرب امگا ـ 3 هستند، مهارت و توان مغز را بالا برده و به شما كمك مي‌كند بهتر و سريعتر فكر كنيد، ذهن شما را تيزتر كرده و در عين حال سبب تقويت تراكم استخوان‌هاي سالم مي‌شود.
اسيدهاي چرب موجود در اين محصول جاليزي همچنين در از بين بردن چين و چروك‌هاي پوست موثر است.
كدو حلوايي علاوه بر اين‌ها سرشار از ويتامين C است.
همچنين كارشناسان مي‌گويند: اگر به هنگام پخت و پز اندكي از روغن تخم كدو استفاده كنيد، در تقويت بهداشت دهان و دندان شما و پيشگيري از پوسيدگي دندان‌ها بسيار موثر است
|
روز بخير كاربر مهمان! 
